Жақсы деген не және жаман деген не

Біз В. В. Маяковскийдің баланың психологиясы туралы қаншалықты білімді болғанын білмейміз, бірақ оның әйгілі балалар өлеңі баланың даму психологиялық шындығын көрсетеді. Ата-аналар — бұл балаларға алғашқы болып рұқсат етілген және рұқсат етілмеген, қабылданатын және қабылданбайтын шектер мен нормаларды көрсететін адамдар. Бұл процестер өте ерте басталады, бала барлық нәрсені көру, есту, сезіну арқылы сіңіріп алады, сондықтан ата-ананың әсері ерте жаста өте күшті және терең баланың тәжірибесінде қалады.

Біздің қазіргі ата-аналармен қарым-қатынасымыз қоғамның демократиялану процестерінің салдары ретінде қалыптасқан, баланы тәрбие емес, оны еркін тәрбиелеуге ұмтылатын тенденцияның бар екенін көрсетеді. Бұл еркін тәрбиелеу дегеніміз ең аз шектеулер мен тыйымдар қою дегенді білдіреді. Шындығында, шектеулер мен тыйымдар мәселесі оңай емес, ол тек дұрыс жауаптың болуына ғана емес, сонымен қатар оның не үшін қажетті екендігіне байланысты тереңірек қарауды қажет етеді.

Балаға тәртіп шегін қою және оны дұрыс ұғындыру ең алдымен бала үшін қажет. Бұл балаға әлемнің құрылымын түсінуге көмектеседі, оның айналасын тұрақты әрі болжауға болатын етіп жасайды, сондықтан ол қауіпсіз болады. Балалар алғаш рет осы шектер мен нормаларды ата-аналарынан алады, олар баланың дамуы үшін маңызды. Тәртіпсіздік пен белгісіздік баланың өзі қалаған шектерді орнатуына әкеліп соғады, бірақ бұл көбінесе қоғамның қабылданған ережелерін бұзу және әлеуметтік қолайсыздықтар туғызады.

Баланың әрекеттерін шектеу және өз пікірін білдіру жолдарын табу үшін ата-аналар мына маңызды аспектілерді ескеруі керек:

Біріншіден, не нәрсеге тыйым салатынымызды, неліктен оған рұқсат бермейтінімізді түсіндіріп, әрбір шектеуді жақсылап бағалау қажет. Бұл тек ата-аналар үшін ғана емес, сонымен қатар бала үшін де өте маңызды, себебі кейде шектеулер тек ата-ананың тыныштығы мен тәртібін сақтауға бағытталған, ал бала үшін бұл оның қауіпсіздігі мен дамуы үшін маңызды.

Екіншіден, шектеулер мен тыйымдарды қоюдың формасы. Балаға неге болмайтынын түсіндіру және оның мінез-құлқының қандай зиянды екенін, не үшін оған тыйым салынатынын айту өте маңызды. Бұл балаға үлкен құрмет пен оны таңдауды бағалаудың белгісі болады.

Үшіншіден, баланың іс-әрекеттерін айыптап немесе жазалай отырып, оның жеке тұлғасын бағаламау керек. Жазалау немесе айыптау әрекетке қатысты болуы керек, бірақ баланың өзіне емес. Бұл бала үшін оның мінез-құлқының салдарын түсінуді білдіреді, бірақ ешқашан «Мен айттым, осылай жасайсың, кейін түсінерсің» деген негізде тыйым салуға болмайды.

Төртіншіден, ата-аналардың барлық әрекеттері мен нұсқауларының бірізділігі мен келісімділігі — баланың қалыпты дамуы үшін маңызды шарт.