Ағылшын сөйлеміндегі әуен мен интонация

Ағылшын немесе америкалық сіздің ана тіліңіз ағылшын емес екенін, тіпті сіздің неміс немесе француз емес екеніңізді де бірден анықтай алады. Барлық дыбыстарды мінсіз айтып, грамматикалық тұрғыдан дұрыс сөйлем құрап, мәнерлі сөйлесеңіз де, сізді бәрібір анықтап қояды. Бұл неліктен?

Мәселе мынада: біз шет тілін үйрене бастағанда, өз ана тілімізге тән интонация, ритм, фразалық және логикалық екпінді сол тілге бейсаналы түрде көшіреміз. Мұндай ерекшеліктер сөйлемнің мағынасын бұрмалап, түсінбеушілікке әкелуі мүмкін. Қазақ тілі (немесе орыс тілі) табиғатынан әуезді болса, ағылшын тілінде өзіндік дыбысталу жүйесі мен қатаң ритмдік құрылым бар. Осы мақалада біз сізге ағылшын тіліндегі интонация мен мелодика құпияларын ашып, оны тәжірибеде қалай қолдануға болатынын көрсетеміз.

Алматыдағы орта мектептерде шет тілін оқу

Мелодика – бұл жоғары және төменгі тондардың кезектесуі. Әдетте, тонның көтерілуі немесе төмендеуі сөйлемнің негізгі сөзіне – ядросына түседі (оның екпінді буынына):

Can you hear me? – Сен мені естіп тұрсың ба?
It’s so gorgeous! – Бұл сондай әдемі!

Ағылшын тілінде екі негізгі тон бар, олар түрлі комбинациялар жасай алады:

• Төмендейтін тон – \
• Көтерілетін тон – /

Төмендейтін тон ()

Бұл тон аяқталған хабарлы сөйлемдерде, арнайы сұрақтарда, лепті және бұйрықты сөйлемдерде қолданылады. Бастапқыда жоғары тонмен басталып, сөйлемнің соңына қарай (ядродан кейін) төмендейді. Мұны түсіну үшін баспалдақ метафорасын қолдануға болады: баспалдақтың жоғары сатысынан төмен түскен сайын екпінді буындарда дауысыңызды бәсеңдетіңіз.

✔ Хабарлы сөйлемдер:

• He will come \ tomorrow. (Ол ертең келеді.)
• Mary is her \ daughter. (Мэри – оның қызы.)

✔ Арнайы сұрақтар:

• What is your \ name? (Сенің атың кім?)
• Do you have a \ credit card? (Сенде несие картасы бар ма?)

✔ Лепті сөйлемдер, бұйрықтар:

• \ Great! (Керемет!)
• Shut up and \ listen to me! (Үндеме де мені тыңда!)

✔ Қоштасу, сәлемдесу:

• Good \ evening! (Қайырлы кеш!)
• \ Bye! (Сау бол!)
• \ Liza, you look so \ fine. (Лиза, сен керемет көрінесің.)

✔ Қарсылықты дос көңілмен білдіру:

• Will you come? – \ No, I \ won’t. (Сен келесің бе? – Жоқ, келмеймін.)

✔ Жалпы сұрақтар (қатты ашулану, сарказм):

• Do you \ understand me? (Сен мені түсінесің бе?)
• I’m so happy! – \ Are you? (Мен сондай бақыттымын! – Шынымен бе?)

✔ Бөлшектенген сұрақтар:

• He is your brother, \ isn’t he? (Ол сенің ағаң, солай ма?)
• You don’t like red, \ do you? (Саған қызыл түс ұнамайды, солай ма?)

Көтерілетін тон (/)

Көтерілетін тон сөйлемге эмоционалды реңк береді. Әсіресе, мақұлдау немесе достық көңіл-күйді білдіру үшін қолданылады.

✔ Жалпы сұрақтар:

• Do you / love me? (Сен мені жақсы көресің бе?)
• Are you / there? (Сен осындасың ба?)

✔ Нақтылау сұрақтары (эхо-сұрақтар):

• What time is it now? – / Pardon? (Қазір сағат неше? – Кешіріңіз, не дедіңіз?)
• Can you rewrite it? – / Rewrite? (Мұны қайта жаза аласың ба? – Қайта жаз?)

✔ Сөйлеу тіліндегі тікелей сөз тәртібімен қойылған сұрақтар:

• You’ll / call him? (Оған хабарласасың ба?)

✔ Эмоциялық қызығушылықты білдіретін арнайы сұрақтар:

• What is your / name? (Атың кім?)
• What are you / reading? (Не оқып жатырсың?)

✔ Сөйлем соңындағы кіріспе сөздер:

• I don’t \ like it, / really. (Маған бұл ұнамайды, шын айтсам.)
• I forgot it, / actually. (Мен оны ұмытып кетіппін.)

Төмендей көтерілетін тон (V)

Бұл ағылшын тіліндегі ең көп кездесетін комбинация. Тон ядродан кейін төмендеп, соңғы буында қайта көтеріледі. Мұндай интонация жұмсақтықты, күмәнді, сенімсіз қарсылықты немесе әдепті ескертуді білдіреді.

✔ Назар аударту:

• V Mr. Potter, are you there? (Мистер Поттер, сіз осындасыз ба?)

✔ Жұмсақ қарсылық:

• Will you do it? – No, I V won’t. (Жоқ, мен мұны істемеймін.)

✔ Ескертулер:

• Don’t go V there. (Сол жаққа барма.)
• V Watch out! (Абайла!)

✔ Қателікті түзету:

• It will cost about 10 dollars. – V 100 dollars, actually. (Бұл шамамен 10 доллар тұрады. – 100 доллар, шын мәнінде.)

✔ Қоштасу:

• V See you! (Кездескенше!)

Қорытынды

Қайталап өтсек:

• Төмендейтін тон – ресми, суық, қатаң.
• Көтерілетін тон – жылы, эмоциялы, достық реңкті.
• Төмендей көтерілетін тон – жұмсақтық пен әдептілік береді.

Бұл интонациялық үлгілерді игеру көп жаттығуды талап етеді. Ағылшын тілін көбірек тыңдап, батыл сөйлеңіз! Сәттілік! 🚀