Мектеп компаниялары

Мектептегі достық топтар және олардың балаға әсері

Сіз мектеп жылдарын, сыныптағы әлеуметтік иерархияда өз орныңызды табуға тырысқан кездеріңізді есіңізге түсіресіз бе? Кейбіреулер үшін бұл – жылы естеліктер, ал кейбіреулер үшін – белгілі бір топқа қосылу әрекеттерінің ауыр тәжірибесі. Балаларыңыз орта буын сыныптарына көшкенде, олармен бірге осы кезеңді қайта бастан кешуге мүмкіндік аласыз.

Жиі жағдайда баланың қызығушылықтары мен әуестіктерін оның ортасы анықтайды: сәнді киім, сөйлеу мәнері, музыка, телебағдарламалар, кітаптар… Осындай орта буын сыныптарында қалыптасады. Бұл кезеңде балада жеке даралықтан гөрі, топтың пікіріне бағыныштылық басым болады. Бірақ бұл күрделі уақытта балаға дұрыс достар таңдауға және достықтың жақсы жақтарына назар аударуға көмектесу маңызды.

Мектептегі достық топтар қандай болады?

Достық топтар – бұл ортақ қызығушылықтар (музыка, сән, спорт және т.б.) негізінде қалыптасатын шағын достар қауымдастығы. Мұндай топ мүшелері ортақ іс-шараларға қатысып, бос уақыттарын бірге өткізеді. Әдетте, топтарды қыздар жиі құрады, бірақ ұлдар да өз орталарын жасақтайды. Бұл топтар көбіне қатаң иерархияға сүйенеді және белгілі бір атаулармен аталады: спортшылар, сәнқойлар, ботандар, «ерекшелер», т.б.

Достық топтар – мектеп өмірінің ажырамас бөлігі. Олардың оң жағы – бала өзін ұжымның мүшесі ретінде сезінеді, бұл оның жеке тұлға болып қалыптасуында маңызды рөл атқарады. Өз орнын тапқан бала топтың беделінің қорғауында болатынын сезініп, өзін сенімді әрі жайлы сезінеді.

Алайда, мұндай топтардың теріс жақтарын ересектер жақсы біледі. Топтардың жабықтығы сыртқы ортаға дұшпандық қарым-қатынасты тудыруы мүмкін. Басқа оқушыларды мазақтау, итеру, келеке ету – кейбір топтарда жиі кездесетін құбылыс. Сондай-ақ, топтың нормаларына бағыну қажеттілігі баланың өзін-өзі бағалауы мен мінез-құлқына кері әсерін тигізуі мүмкін.

Балаға дұрыс бағыт беру

Баламен мектептегі достық топтар туралы ашық сөйлесіңіз. Өйткені бұл құбылыс бұрыннан бар және оны өзгерту мүмкін емес. Сондықтан басты мақсат – балаға өзіндік сенімділік, мейірімділік және жанашырлық қасиеттерін сақтауға көмектесу.

Егер бала танымал топтың мүшесі болса

Егер балаңыз «модалы» топтың мүшесі болса, оның қандай сезімде жүргенін сұраңыз. Көбіне ол жағымды эмоциялар сезінуі мүмкін. Осы сәтті пайдаланып, балаңызға мейірімділік пен жанашырлықтың маңыздылығын түсіндіріңіз. Кейін оған сұрақ қойыңыз: «Егер сенің арқа сүйер тобың болмаса, қандай сезімде болар едің?»

Бұл сұрақ басқа оқушылар жайлы ойлануға итермелеуі мүмкін. Балаңызбен бірге сыныпта достары аз немесе мүлде жоқ балалар туралы сөйлесіңіз. Олардың қандай күйде екенін бірге елестетіп көріңіз. Сіздің мақсатыңыз – балаңыздың бәрімен дос болуына мәжбүрлеу емес, оның жанашырлығын дамыту. Бұл оны өзгелерді мазақтаудан немесе ренжіту әрекеттерінен сақтайды.

Топ мүшелеріне жаңа адамдарды қабылдау туралы мәселені талқылауды ұсыныңыз. Бұл топтың жабықтығын азайтып, оның қатысушыларының әлеуметтік икемділігін арттырады.

Егер бала өзін топтан тыс сезінсе

Егер балаңыз өзін жалғыз сезінсе, оны ортақ қызығушылықтары бар басқа балалармен араласуға ынталандырыңыз. Оған жаңа достар табуға және өз ортасын қалыптастыруға көмектесіңіз.

Егер балаңыз белгілі бір топтың мүшесі болғысы келсе, оған топтағы адамдармен мектептен тыс уақытта қарым-қатынас орнатуға кеңес беріңіз. Бұл досымен қарым-қатынасын нығайтуға көмектесуі мүмкін. Алайда, мектепке оралғанда топтың оны қайтадан «бөтен» ретінде қабылдау ықтималдығы бар екенін түсіндіру қажет.

Егер балаңыз мектептегі топтардың ешқайсысына кіре алмаса, оны мектептен тыс ортадан достар табуға бағыттаңыз. Дос табу тек мектеппен шектелмейтінін түсіндіріңіз. Баламен бірге оның күн тәртібін талқылап, жаңа таныстық орнатуға болатын орындарды анықтаңыз: музыка немесе сурет үйірмелері, кітапхана, спорт секциялары.

Қорытынды

Баланың қандай топқа қосылатыны оның жеке басының ерекшеліктеріне байланысты. Бірақ бастысы – белгілі бір топқа кірмей-ақ та бақытты болуға болатынын түсіндіру. Баланың түрлі достары болғаны жақсы, олар әртүрлі топтарға тиесілі болуы мүмкін. Ең бастысы – шынайы достық пен өзара құрмет.