Үлгерімсіздік

Оқушыларды үлгеріміне қарай үш топқа бөлуге болады:

1. Жақсы оқығысы келетін, бірақ оқуы қиын балалар;
2. Ештеңе істегісі келмейтін және оқуға ынтасы жоқ балалар;
3. Жақсы оқуға мүмкіндігі бар, бірақ оқуға ынтасы жоқ балалар.

Бала бірінші топтан екінші топқа оңай ауыса алады. Бұл мұғалімнің, ата-ананың шыдамдылығы және баланың өзіндік ерекшеліктеріне байланысты болады.

Неліктен оқу қиын?

1. Баланың психикалық дамуында кешеуілдеу немесе интеллектуалды даму жетіспеушілігі болуы мүмкін.
2. Белгілі бір психикалық функциялардың, мысалы, зейіннің жетіспеушілігі. Бала тапсырмаға шоғырлану мүмкіндігінен айрылады.
3. Негізгі дағдылардың жетіспеушілігі: тыңдау және нұсқауларды орындау, тапсырманы аяқтау, орындалған жұмысты тексеру, уақытты дұрыс бөлу.
4. Нерв жүйесінің тез шаршауы, төмен зияткерлік еңбекке қабілеттілік.
5. Психиканың қаталдық қасиеті, ақпаратты қабылдаудың және өңдеудің баяулауы, бір іс-әрекеттен екіншіге ауысудағы қиындықтар.
6. Тілдік бұзылулар: ойларын жеткізу дағдысының жетіспеушілігі, басқа адамдардың сөзін түсінудегі қиындықтар. Сөйлеу тілі бұзылуы.
7. Спецификалық бұзылулар. Мысалы, дислексия – балаға оқуды меңгеру қиын. Дискалькулия – есептеулерде қиындықтар. Дисграфия – жазу дағдысын меңгерудегі қиындықтар.
8. Көру және есту бұзылыстары.
9. Ақпарат алу каналының біреуінің басым болуы, мысалы, қозғалыс немесе көру. Оқу негізінен есту арқылы қабылданады.
10. Жалпы денсаулықтың әлсіздігі. Жиі тұмау немесе созылмалы аурулар.

Бұл бастапқы себептер. Олар баланың жеке ерекшеліктерінен немесе отбасындағы қатынастардан тәуелсіз. Олар емдеу немесе арнайы дамытушы сабақтармен шешіледі.

Оқуға не кедергі келтіреді?

1. Жоғары алаңдаушылық. Бала үлгермейтінін немесе қате жасайтынын ойлайды, содан соң қателіктер жасап, өз-өзіне сенімсіздік пайда болады.
2. Инфантилизм, баланың жетілмегендігі. Бала үшін ойындар маңызды, үлкендер үшін жауапкершілік сезімі жоқ.
3. Оқу бағдарламасының баланың қабілеттеріне және қызығушылықтарына сәйкес келмеуі (өте қиын немесе тым жеңіл – екеуінде де қызықсыз).
4. Ата-аналардың тым жоғары талаптары балада қарсыласу сезімін туғызады.
5. Мұғалімдермен және сыныптастармен конфликтілер.
6. Оқу үлгерімі нашарлап кететін қабілетті балалар да бар. Олар ата-аналарының үмітін қабылдамауға тырысады. Әр бала жетілген тұлға болу үшін ата-аналарынан бөлек өмір сүруі, жеке тұлға болып қалыптасуы керек.

Баланың оқу қаламауы – күрделі мәселе. Оны ата-ананың ерік-жігерімен күшейту немесе әлсірету арқылы шешуге болмайды. Егер басымдық күшейтілсе, қарсыласу да көбейеді. Балаға өз жетістіктері мен сәтсіздіктері үшін жауапкершілік сезімін беру қажет.

Балаға өзінің қажеттіліктері мен мақсаттары бойынша өзіндік тұлға ретінде орын табуға мүмкіндік беру керек. Содан соң ол өз іс-әрекетіне жауапкершілік сезініп, дұрыс оқуға ұмтылады.

Балаға үлгерімнің нашарлығы үшін кінәлі болмай тұрып, оған қажетті оқу жағдайын жасадым ба деп ойлап көріңіздер. Мұнда тек жеке кабинет емес, жақсы эмоционалдық ахуал да маңызды.