Интернеттегі қорлау

Интернет адамды қорлау мен қысым көрсету мүмкіндіктерін ұсынады. Тіпті интернеттегі буллинг (кибер-буллинг) түсінігі пайда болды, ол адамның моральдық қорлауын, абыройын түсіруді көздейтін түрлі мәтіндер жариялау, қорлаушы сипаттағы фото және бейнемазмұндар орналастыру әдісі болып табылады.

Өкінішке орай, қорлау нақты әлемнің шекарасынан шығып, виртуалды әлемге де тарады. Бірақ интернет тек қорлаудың құралы ғана екенін ұмытпауымыз керек, ал оның тамырлары интернеттен тыс жерде болуы мүмкін немесе «мұнда және қазір» интернет өзара әрекеттесуі барысында туындауы мүмкін.

Интернеттегі қорлаудың ерекшеліктері көбінесе виртуалды ортаға тән ерекшеліктермен анықталады:

• Бұл мектепке барудан тәуелді емес, өйткені кез келген уақытта жүзеге асырылуы мүмкін;
• Анонимді түрде жазу мүмкіндігі, жазалауға ұшырау ықтималдығының төмендігі балаларды өздерін басқа жағдайларда жасай алмаған нәрселерді жасауға итермелейді (мысалы, олар басқа адаммен жеке кездесуде айтпаған нәрселерін айтуы мүмкін);
• Қорқытуды техникалық жағынан жүзеге асыру оңай. Жаман хабарлама жіберу немесе кең аудиторияға қолжетімді қорлайтын мәтін жариялау үшін бірнеше рет тінтуірді шерту жеткілікті. Жәбірленушінің атынан парақшалар мен жазбалар жасауға да мүмкіндік бар.
• Мектептегі қорлау әдетте сабақтар аяқталған соң тоқтайды, бірақ интернетте қорлаушы кез келген уақытта өз құрбанына жетуі мүмкін. Қорлаушылар анонимді түрде өсек, суреттер, бейнемазмұндар жариялап, әлеуметтік желілерде қорлайтын хабарламалар қалдырып, «құрбанына» қарсы топтар құрып, нақты қорлауды жүргізе алады. Бұл жағдайда қорлаушы әдетте екі позицияның бірін алады: ол анонимді түрде күрес жүргізіп, барлық хабарламаларды белгісіз «құрбанына» — виртуалды тұлғаға жіберетін арнайы құрылған аккаунттан немесе өзінің жеке тұлғасынан немесе топтың атынан ашық күрес жүргізеді.

Алматыдағы элиталық мектеп - "Бакалавриат" мектебі
Интернеттегі қорлаудың түрлі тәсілдері бар:

• Әлеуметтік желілерде, электрондық пошта арқылы, интернет-коммуникация жүйелерінде жәбірленуші қорлайтын, кемсітетін хабарламалар алады.
• Әлеуметтік желілерде «құрбанына» қарсы топтар құрылады, онда ол мазақ етіледі. Онда қорлаушы мазмұндағы бейнемазмұндар мен мәтіндер орналастырылады, «Петяны сыныптан шығарып жібергенін қалайсың ба?» сияқты сұрақтармен сауалнамалар жүргізіледі.
• Танысу сайттарында «құрбанының» атынан жағымсыз мазмұндағы анкеталар жарияланады, нақты электронды пошта немесе телефон нөмірлері көрсетіледі, ал әлеуметтік желілерде «құрбанының» жалған парақшалары жасалып, онда ұятты, қорлайтын ақпарат орналастырылады.
• «Құрбанының» әлеуметтік желілердегі парақшасы бұзылады және оған орынсыз ақпарат жарияланады.
• Баланың әрекеті бейнемазмұнға түсіріліп, содан кейін интернетке орналастырылады, кейде өзгертілген түрде.

Ғалымдар кибер-буллингті жасөспірімдер нақты физикалық қорлаудан әлдеқайда қиын қабылдайтынын анықтады. Сарапшылар осыған ерекше назар аударуды шақырады. Бұл жағдайда «құрбаны» көбінесе үндемей қалуды, жалғыз әрекет жасауды жөн көреді, өйткені егер ол бәрін үлкендерге, ата-аналарға, педагогтарға айтса, жағдайдың қиындап кететінін ойлайды.

Сонымен қатар, жағдайды көбінесе ересектер мен балалар арасындағы сенімнің жоқтығы және ересектер тарапынан жағдайдың барынша ауыр екенін түсінбеу күшейтеді. «Интернетте не болуы мүмкін?! Назар аударма!» — ересектер осындай ойлар мен сөздер айтады, баланың проблемаларынан бас тартып, оған көмек қажет болған кезде.

Сондықтан әрдайым баламен сенімді қарым-қатынас орнатуға, кез келген қорлау сигналын (оның ішінде виртуалдысын) түсіністікпен қабылдауға ұмтылу керек, сонда ол қиын жағдайда ата-аналарымен алаңдататын ақпаратпен бөлісетін мүмкіндіктері болады. Ересектерге интернетте баланың қорланғанын білу қиын — қорлаушылар жасырын әрекет етеді. Сигналды тек бала немесе оның достары ғана бере алады.

Нақты қорлаудың жағдайындағыдай, интернеттегі қорлаумен жұмыс оның себептерін анықтаудан басталады. Әрі қарай психологтан барлық қатысушылармен өте тактикалық және ойластырылған жұмыс талап етіледі, барлық тараптардың көзқарастары ескеріле отырып. Өйткені жәбірленушілер көбінесе өз қорлаушыларын өздері провокациялайды. Әр жағдайда, қорлауға ұшыраған балаға зорлық-зомбылыққа жол бермеу тәсілдерін үйрету қажет, ал қорлаушыларға өз әрекеттерінің салдарын түсіну және мұндай мінез-құлықтың қолайсыз екенін түсіну керек. Әрине, барлық жалған парақшалар мен бейнемазмұндарды дереу жою қажет.

Интернеттегі қорлау бойынша маман нақты өмірде де, интернетте де жұмыс істей алады, оның қатысушыларымен қашықтан байланыс орната алады. Өйткені «құрбанымен» және қорлаушылармен тікелей қарым-қатынас жасау әрдайым мүмкін емес: олар әртүрлі қалаларда болуы мүмкін (егер интернет-қорлау нақты мектеппен байланыссыз болса). Онда қақтығыстың себебін әлеуметтік желілердегі парақшаларды талдау, желілік кеңес беру арқылы түсінуге болады. Маман «құрбанына» интернетте анонимді түрде немесе «виртуалды тұлға» атынан қолдау көрсете алады.

Әдетте теріс желілік өзара әрекеттесудің қатысушылары психологпен ашық диалогқа дайын емес, ал «құрбаны» қорлайтын топтар оған нақты адамдарды жолатпайды. Мұнда маманға өте маңызды болып табылатын нәрсе — теріс виртуалды қақтығыстың өте ауыр болуы мүмкін екенін түсіну және бұл кәсіби араласуды қажет етеді.