Баламен эмоционалды байланысты қалай дамытуға болады?
Баланы тәрбиелеудің басты сыры – онымен жай ғана уақыт өткізу емес, тығыз эмоционалды байланыс орнату. Егер сіз осы байланысты қалыптастырмасаңыз, оның сенім шеңберіне кіре алмайсыз және оның мінез-құлқына, әсіресе есейгенде, әсер ете алмайсыз. Ал бұл эмоционалды байланысты қалай дамытуға болады? Біздің мақалада осы туралы оқи аласыз.
Біз сізге балаңыздың сезімдері мен ойларын түсінуге үйретеміз. Барлық отбасы мүшелеріне жағымды қарым-қатынас формаларын табудың маңыздылығын түсіндіреміз. Сондай-ақ, ата-ана баласының қасында болғанымен, шын мәнінде өз ойларына батып, мәселелерін жасырып жүргенде, бұл қарым-қатынасқа қандай зиян келтіретінін айтып береміз.
Мақала екі бөлімге бөлінген:
- Ата-аналар жіберетін қателіктер, олар эмоционалды қарым-қатынасты жіберіп алады.
- Баламен эмоционалды байланысты дамытудың бес әдісі.
Балалар – ойыншық емес, оларды қалағаныңызша басқару мүмкін емес! Немесе сіз олармен біргесіз, немесе екі түрлі әлемде...
Эмоционалды байланыссыз тәрбиенің мәні жоқ
Ата-аналарға балаларымен көбірек уақыт өткізу керек деп жиі айтылады – дамытушы ойындар ойнау, күлкілі суреттер салу, саябақтар мен киноға бару, қамырдан пішіндер жасау және баланы қоршаған ортаға бейімдеуге көмектесу. Бірақ бұл кеңестер тек мінез-құлық деңгейіндегі әрекеттерге бағытталған.
Ал шын мәнінде, тәрбиенің басты факторы – эмоционалды қарым-қатынас. Себебі бала осылайша айналасындағы адамдармен байланыс орнатуды, өз сезімдерін түсінуді, ойын еркін жеткізуді үйренеді. Егер анасы баласының жанында отырып, бірақ ойы басқа жақта болса – несиелер, қарым-қатынастар, жұмыс мәселелері туралы ойласа – оның күлімсірегені жалған болады, ал бала оны сезіп, шынайы қолдауды алмайды. Бұл оның дамуына теріс әсер етеді.
Мінез-құлықтық қарым-қатынас ≠ Эмоционалды қарым-қатынас
Балаңызбен шын байланыс орнатқыңыз келсе, жай ғана қасында отыру жеткіліксіз. Сіз оның өміріне шын көңіл бөліп, эмоцияңызды жасырып қалмауыңыз керек.
Мысал: Әке ұлын ойнатуға келіседі, бірақ өзі қызықпайды. Ол ойынға жасанды қызығушылық танытады, ал бала оны сезіп, көңілі қалады. Бұл жерде шынайы қарым-қатынас жоқ.
Басқа мысал: Анасы ұлын сурет салуға үйреткісі келеді. Ол балаға күн, бұлт, құс салуды көрсетеді. Бірақ бала өзінше шимайлап, каракули салады. Анасы іштей ашуланады: «Балам қолынан түк келмейді!». Бірақ өз эмоциясын жасырып, өтірік күлімсірейді. Бала оны сезеді, ал мұндай әрекеттер сенімді қарым-қатынасты бұзады.
Шынайы байланыс дегеніміз – эмоцияны жасырмау. Егер сізге бірдеңе ұнамаса, оны өзгертуге тырысыңыз. Мысалы, әке ұлына өзі ұнататын іспен айналысуды ұсынуы мүмкін – балық аулау, компьютерлік ойындар ойнау. Анасы баламен каракули жарысын ұйымдастырып, «Сенің суретің ненің бейнесіне ұқсайды?» деп сұрай алады.
Баламен эмоционалды байланысты қалай дамытуға болады?
1. Өзін-өзі тануды үйрену
Өз эмоцияларын түсіне алмаған адам, басқа адамның сезімдерін де түсіне алмайды. Сондықтан алдымен өзіңізді тыңдауды үйреніңіз – күнделік жазыңыз, жақындарыңызбен ойларыңызбен бөлісіңіз.
2. Баланың сезімдерін түсінуге көмектесу
Егер бала ашулы, ренжулі немесе көңілсіз болса, оған оның эмоциясын түсінуге көмектесіңіз:
- «Сен ботқаны жемей тұрсың, өйткені анаң саған қалаған ойыншығыңды сатып алмады».
- «Сен қарындасыңды ұрдың, өйткені ол ойында жеңіп, саған қарағанда көбірек кәмпит алды».
Осылайша, бала өз сезімдерін түсініп, оларды басқаруды үйренеді.
3. Ортақ қызығушылық іздеу
Балаңызбен «міндетті» түрде емес, рахаттанып уақыт өткізіңіз. Егер сізге мультфильмдер қарау ұнамаса – балаға ересектерге арналған фильмдердің мағынасын түсіндіріңіз. Егер ханшайым киімін кимегіңіз келмесе – басқа қызықты ойын ойлаңыз. Маңыздысы – бірге қызықты уақыт өткізу.
4. Әрдайым шынайы болу
Баланың алдында эмоцияңызды жасырмаңыз. Егер сіздің көңіл-күйіңіз болмаса, оны балаңызға түсіндіріңіз:
- «Мен бүгін шаршадым, өзіммен өзім болғым келеді. Бірақ бұл сенің кінәң емес».
Бұл әділ және баланы да эмоциясын жасыруға үйретпейді.
5. Позитивті сезімдерді жиі білдіру
Көбінесе адамдар тек жаман оқиғалармен бөліседі, ал қуанышты сәттерін өз ішінде қалдырады. Бірақ бала ата-анасының тек проблемалармен бөлісетінін көрсе, ол да негативке бейімделеді. Сондықтан қуанышты сезімдеріңізді де бөлісіңіз.
Эмоционалды байланыс – тәрбиенің негізі
Егер бала ата-анасымен эмоционалды байланыста болса, ол сенім артып, олардың айтқандарын тыңдайды. Ал егер қарым-қатынас тек бұйрықтар мен талаптарға негізделсе («Мен бастықпын, сен тыңдауға тиіссің!»), бұл тек қақтығыстарға әкеледі.
Баламен байланыс орнатудың жалғыз жолы – оны түсіну, шынайы болу және бірге уақытты шын жүректен өткізу. Есіңізде болсын, ата-ана – бастық емес, ең алдымен балаға дос болуы керек!
